Vereniging Oudheidkamer Tiel en omstreken
N I E U W S B R I E F - oktober 2023
In deze Nieuwsbrief vindt u het volgende.
- Van de bestuurstafel
- Kleine excursie
- Open Monumenten Dag
- Vuilcontainers "opgeleukt"
- JDCP
- Een tweetal lezingen
- Veerdienst naar Vrijheid
- Een bijzonder dubbeldagboek uit oorlogstijd
- Wist u dat ...
- Vroeger was alles beter, of toch niet?
Van de bestuurstafel
Het seizoen 2023-2024 is gestart. De lezingenreeks werd gestart met een lezing door de voorzitter van de Stichting 4-Stromenland. Vervolgens vond op 2 september de kleine excursie plaats in Tiel.
Over deze activiteiten en nog veel meer leest u in deze Nieuwsbrief.
Kleine excursie
 deze corsowagen werd gebouwd in Maurik Ter voorbereiding op de kleine excursie hield Laurens Verspuij, voorzitter van de Stichting 4-Stromenland, op 29 augustus een lezing over de ontstaansgeschiedenis van het corso, de ontwikkelingen door de jaren heen en de uitdagingen waar het Fruitcorso in de toekomst voor staat.
De lezing kon gezien worden als een voorbereiding op de Kleine Excursie naar de bouwplaats van de Tielse Corsoclub en van de Drumptse Corsoclub op Latenstein.
De Kleine Excursie zelf vond plaats op zaterdag 2 september. Met een gezelschap van 34 leden werd op die dag met bewondering gekeken naar de corso-wagens in opbouw. Vervolgens werd een bezoek gebracht aan het kantoor en het magazijn van BATO, de werkgroep van de Vereniging die zich bezighoudt met archeologie.
Tenslotte werd de kleine excursie afgesloten met een borrel op het hoogste punt van Tiel, namelijk de Skybar van Hotel Tiel - Van der Valk.
Open Monumenten Dag
Dit jaar is het voor de zesde maal dat de Tielse variant op de landelijke Open Monumenten Dag werd georganiseerd.
Ditmaal waren er helaas wat minder bezoekers dan voorgaande jaren (misschien kwam dat door het warme weer). Voor deze editie van onze Open Monumentendag werd een aantal nieuwe onderdelen toegevoegd.
Behalve optredens van diverse (nieuwe) koren was er een optreden van Taaftere met eigen liedjes.
 foto Jan Bouwhuis Verder vertelde en speelde Kasper de minstreel in het Ambtmanshuis. Tenslotte vertelde Peter Schipper in de Ceciliakapel en in de Hyacinthuskapel over het ontstaan en de bijzonderheden van deze kapellen.
De Open Monumenten Dag werd geopend met de overhandiging van het boekje Ontdek Monumentenstad Tiel aan wethouder Frank Groen.
Het boekje is geschreven door Pierre van der Schaaf, Peter Schipper en Emile Smit met foto's van Jan Bouwhuis, het geeft een overzicht van alle Tielse monumenten.
Het boekje is inmiddels te koop bij boekhandel Arentsen, bij de Boekenlegger en bij Primera. Ook op lezingenavonden zal het boekje te koop worden aangeboden.
Aan de hand van een drietal in het boekje beschreven wandelingen kan de lezer dan zelf kennis maken met de monumenten van Tiel.
(zie ook deze link naar De Tielenaar.)
Vuilcontainers "opgeleukt"
Misschien dat u ze al opgemerkt hebt in de stad?
Op initiatief van de Oudheidkamer Tiel en met een financiële bijdrage van deze vereniging zijn in totaal 15 vuilcontainers in de stad voorzien van historische afbeeldingen.
Deze geïllustreerde containers vindt u op verscheidene plaatsen in de binnenstad, zoals de Zoutkeetstraat, de Hoogeindsestraat en het Hoogeinde, de Santwijkse Poort en de Oude Haven.
De afbeelding hiernaast werd gemaakt op de hoek van het Plein en de Kleibergsestraat.
In het digitale nieuwsblad de Tielenaar leest u het hele verhaal van de realisatie van dit project.
JDCP
Op 28 september ontvingen de leden van de Oudheidkamer een e-mail over de te houden JDCP-lezing op 7 november aanstaande.
De lezing zal echter geen lezing meer zijn. In de e-mail is uitvoerig in gegaan op de motieven waarom de gemeente en het bestuur van onze Vereniging besloten hebben om de opzet ervan te wijzigen.
De opzet van de avond was telkens als volgt: een korte inleiding door de burgemeester, daarna de zienswijze van een jonge spreker van het Model European Parliament en tenslotte de hoofdspreker.
De gemeente en onze vereniging hebben contact gezocht met de lokale Bibliotheek Rivierenland: een instelling waar wij al geruime tijd mee samenwerken.
 het monument voor Joan Derk van der Capelle tot den Pol in de Ambtmanstuin te Tiel De bibliotheek organiseert sedert enige tijd zogenaamde "biebtalks".
De opzet van de biebtalk op 7 november is als volgt:
Onder leiding van een passende, professionele moderator/interviewer wordt de hoofdspreker geïnterviewd.
De interviewer is de bekende journalist en presentator Charles Groenhuijsen.
De hoofdspreker is Prof. Dr. Wim Voerman.
In het tweede blok van de avond schuiven burgemeester Hans Beenakker en Floris Brobbel (lid van het Model European Parliament) aan.
Voor deze bijzondere avond, vlak voor de verkiezingen gepland, wordt u van harte uitgenodigd. U kunt zich aanmelden op de site van de bibliotheek Tiel via deze link.
Een tweetal lezingen
In de maand oktober konden wij genieten van twee drukbezochte (in één geval zelfs volledig volgeboekte) lezing over onderwerpen die het jaarthema "lokale geschiedenis" grote eer aandeden.
Op donderdag 5 oktober hield Els de Mare voor onze leden een prachtige lezing in het RAR over kunst in de openbare ruimte.
In de uitnodiging en toelichting van de lezing werd geschreven dat de bezoeker na de lezing met andere ogen naar de kunst in onze gemeente zou gaan kijken.
Deze bewering wist Els de Mare volledig waar te maken. Vele kunstwerken die al jaren als vanzelfsprekend langs de weg stonden werden nu ook echt als kunstwerk beschreven.
De "haaienkaak" bij Wetlands Passewaaij (zie de foto), die toch echt iets anders is dan een haaienkaak is er een voorbeeld van.
(foto Will Gielen)
Op woensdag 25 oktober luisterden en keken ruim tachtig leden in de Drumptse Hof naar de lezing over Tielse (uit-)vindingen.
Dat waren er vele, zoals de Hilo Cola, de Tielse kontenklopper en de Tielse kermiskoek (beide zeer smakelijk), Gijbert Stout (met zijn landbouwmachines), de Dorethé (de dubbelwandige theepot van Daalderop) en nog veel meer.
Op humoristische wijze wisten de sprekers, Peter Schipper en Wim Veerman, de Tielse uitvindingen tot leven te wekken door het verhaal, de foto’s en soms de (uit-)vinding zelf te tonen.
(foto Jan Bouwhuis)
Veerdienst naar Vrijheid
Op zondagmiddag 22 oktober vond in de Kleine Willemswaard aan de Echteldsedijk een korte bijeenkomst plaats ter herinnering aan drie dappere Tielenaren, die op zondag 22 oktober en maandag 23 oktober 1944 door de Duitsers werden vermoord.
Pieter Oosterlee, Maarten Leendert Noordzij en Geurt van der Zalm waren mensen die op het juiste moment de beslissing namen om zich te verzetten tegen een wrede en nietsontziende bezetter.
Deze Tielenaren werden door de Duitsers gearresteerd op het moment dat zij voorbereidingen troffen om mensen die door de Duitse bezetter werden gezocht de Waal over te zetten.
Het was eerder de bedoeling dat het in 2019 door onze Vereniging in overleg met de nabestaanden geplaatste herinneringsbord (75 jaar na de arrestatie) op 4 mei 2020 onthuld zou worden. Corona verhinderde dat dit gebeurde.
Op de website Oorlogsslachtoffers Tiel 1940-1945 kunt u meer lezen over het leven van deze dappere medeburgers.
Een bijzonder dubbeldagboek uit oorlogstijd
In 1943 leerde de Tielse Aartje Lazet de Haarlemse jongen Freek Lennings kennen. Freek liep in die periode stage op de fabriek van Verdugt in Tiel. Zij kregen verkering, maar na zijn stage keerde Freek terug naar Haarlem. Uiteraard bleven ze elkaar schrijven.
Het bijzondere is het dat ze in het laatste oorlogsjaar 1944-1945 ook beiden een dagboek bijhielden. Deze dagboeken zijn hun door hun kleindochter uitgetypt en in een bijzonder boek zijn de teksten op datum naast elkaar afgedrukt.
Op dinsdag 3 oktober bracht een aantal leden van de familie Lennings een bezoek aan Tiel. Op het Regionaal Archief Rivierenland werden de originele dagboeken overhandigd om ze daar te bewaren.
Bij die gelegenheid kreeg het archief ook een exemplaar van het gedrukte boek en de aanwezige vertegenwoordigers van de Oudheidkamer konden er zelfs twee in ontvangst nemen. Het is een heel bijzonder oorlogsdagboek.
Het is in eigen beheer uitgegeven en daarom niet via de boekhandel te verkrijgen. Het boek is voor € 23,96 te bestellen via deze website.
Vroeger was alles beter, of toch niet?
Kermis en de Tielse Kermiskoek
Het was weer Kermis in Tiel, niet dat ik daar nou zo warm voor loop, maar dit jaar ben ik betrokken bij een ontzettend leuk project met een nog leukere opdracht die te maken heeft met de Tielsche Kermiskoek!
Die koek moet namelijk in een modern jasje gestoken worden. Vroeger nam de vrijer een kermiskoek mee op bezoek bij een meisje dat hij op de kermis ontmoet had. Korte tijd later ging hij er dan weer heen en als hij dan bij de koffie een stuk van zijn eigen kermiskoek kreeg dan was de verkering een feit!
Dat is natuurlijk al jaren niet meer geval. Maar zo'n antiek recept als dat van Bakkerij Van Ooijen mag niet verloren gaan, Van Ooijen is tenslotte hofleverancier. Laat daar nou precies een project mee gedaan worden door door de Tielse Stichting BKE (Beeldende Kunst Evenementen Stroming Rivierenland).
Zij hebben naar aanleiding van een vraag van bakker Van Ooijen bedacht de kermiskoek te 'verjongen' en te zoeken naar mogelijkheden om dat te doen. Daarvoor zijn er nu drie deelprojecten waar aan gewerkt wordt. - Schoolkinderen gaan bedenken aan wie zij een kermiskoek zouden willen schenken en waarom.
- Jongeren van Mozaiek gaan een sneakerworkshop met de kermiskoek doen om het een modern item te maken.
- En de bakker zelf gaat verhalen verzamelen bij volwassenen. Ik mag die verhalen opschrijven! Hoe leuk is dat?
Bij de kinderen komen er verhalen uit andere landen binnen, zoals binnen de Turkse traditie: de aanstaande moet daar 'vieze' koffie drinken zoals met zout erin, om te bewijzen wat hij over heeft voor zijn kersverse verloofde. Niet echt een verhaal over elkaar iets lekkers geven maar wel een hele leuke aanvulling.
Maar bij de volwassenen trof ik toch wel het mooiste verhaal: mevrouw Mathezer is 79 jaar en zelf nog ten huwelijk gevraagd met een kermiskoek! Het is dus echt waar, het aloude verhaal van de Tielsche Kermiskoek is geen legende, het gebeurde echt.
Helaas leeft de echtgenoot van mevrouw Mathezer niet meer. Hij heeft gedurende hun huwelijk ieder jaar als het kermis was weer een kermiskoek voor zijn vrouw gekocht. Wat bijzonder!
Overigens is er ook in Nederland een folkloristisch verhaal over de speculaaspop, dit lijkt op het Tielsche Kermiskoek-verhaal. Vandaar dat ik tot voor kort dacht dat het Tielse verhaal gewoon een 'spin-off' was. Dankzij mevrouw Mathezer weet ik inmiddels beter. De kermiskoek wordt echter niet meer alleen weggegeven tijdens de kermis en de koek heeft met huwelijksaanzoeken niks meer te maken.
Het project van de Stichting BKE zorgde inmiddels al voor een nieuwe, moderne, verpakking. De bakker zelf bedacht een nieuwe naam: Kermiskoek wordt le Voilà! Een koek die je aan elkaar schenkt als je elkaar waardeert, het hele jaar door.
De kermis maakte plaats voor dating-sites en de kermiskoek werd le Voilà, Tiel gaat met de tijd mee en dat is ook leuk, maar of dat nou ook leuker is of juist minder leuk, daar verschillen de meningen over (en laat ik aan u over...)
Tot de volgende keer!
Marjon de Lange
Colofon
Samenstelling van deze nieuwsbrief door Marjon de Lange, Martin van der Mark. Lay-out: Dick Buijs.
Contact: nieuwsbrief@oudheidkamer-tiel.nl (zowel voor aanleveren van ideeën of kopij als voor aanmelding/afmelding voor deze nieuwsbrief)
Met vriendelijke groeten,
bestuur van de vereniging Oudheidkamer Tiel en omstreken
|
