Voorwoord van de voorzitter

Voor u ligt de bekende nieuwsbrief, primair voor onze leden. Voor mij als nieuwe voorzitter, sinds de Algemene Ledenvergadering van 16 april jl., is dit de eerste nieuwsbrief. Een nuttig middel om onze bijna 600 leden op de hoogte te houden. Onze Vereniging Oudheidkamer Tiel en Omstreken is niet weg te denken uit de Tielse samenleving.
In feite bevorderen we al vanaf de oprichting in 1901 (!) de kennis, het waardebesef en de belangstelling voor de geschiedenis van Tiel en omgeving. Met onze werkgroepen en commissies bestrijken we het volledige palet van onze rijke lokale en regionale geschiedenis. Vanaf de periode van de allereerste archeologische vondsten met onze Werkgroep Beoefenaren Archeologie Tiel en Omstreken (BATO) tot werkgroepen als Website en Beeld en Geluid in het heden. Verder hebben we vrijwilligers die actief zijn in onze Historische Werkgroep Tiel (HWT), die nu al aan het nadenken zijn over bijzondere historische uitgaven in 2026, want dan bestaat onze vereniging 125 jaar.

Bewondering is er zeker ook voor de redactiecommissie die zich bezig houdt met ons prachtige blad De Nieuwe Kroniek en daarvoor de inhoudelijke bijdragen beoordeelt en eventueel adviseert. Daarnaast kennen we de Programmacommissie, belast met het programma van de lezingen, de excursies en de organisatie van tal van bijzondere bijeenkomsten, zoals het vrijwilligersdiner en de nieuwjaarsreceptie. Een bepalende bijdrage levert onze Oudheidkamer aan het welslagen van de Open Monumentendag in Tiel. De vereniging zet zich verder nog in voor tal van andere zaken, zoals het opleiden van nieuwe stadsgidsen, de cursus Tielelogie en nog veel meer. Allemaal voorbereid, uitgevoerd en georganiseerd door een vereniging die volledig bestaat uit vrijwilligers.
We kunnen overigens nog altijd vrijwilligers gebruiken. Dus heeft u belangstelling meldt u zich aan!

Tenslotte, last but not least, wordt deze nieuwsbrief verzorgd en aangereikt. Ook van grote betekenis voor onze leden, om op de hoogte te worden gehouden. Mocht er bij u informatie zijn die gedeeld moet worden met elkaar, kan dat eveneens worden aangereikt.
We zijn een vereniging met een rijk verleden, maar die staat in het heden met een blik naar de toekomst!
mr. drs. Willem Gradisen

Kleine excursie op 31 augustus

De jaarlijkse "Kleine Excursie" ging naar het prachtige stadje Buren en naar het minder bekende maar niet minder interessante Betuws Wijndomein in Erichem. Hoe goed de excursie is verlopen zouden we kunnen uitleggen met veel woorden, maar een foto laat dat veel beter zien.
Op de foto ziet u niet alleen een groep enthousiaste deelnemers maar ook de rijen druivenboompjes, die precies noord-zuid zijn gerangschikt.

Open Monumentendag

Opnieuw nam de Oudheidkamer Tiel het voortouw met de organisatie van de Open Monumentendag in Tiel, die dit jaar plaats vond op 15 september. Alom ontvingen wij lof voor de organisatie.
Druk bezochte "monumenten" waren onder andere de Maartenskerk, de Hyacintuskapel en de begraafplaats Ter Navolging (zie foto).

Voor een uitgebreid verslag met veel foto's verwijzen wij u graag naar het digitale nieuwsblad De Tielenaar.

Migratie, het hoofdthema van de lezingenreeks

Een deel van de lezingen van het seizoen 2024-2025 die de Oudheidkamer organiseert betreft het onderwerp migratie: welke mensen kwamen ooit naar Tiel toe en wie vertrok er.
Tijdens de 80-jarige oorlog kwamen velen vanuit de zuidelijke Nederlanden en Frankrijk maar ook Portugese joden naar de noordelijke Nederlanden en een aantal van hen kwam in Tiel terecht.
Na de Tweede Wereldoorlog kwamen in Nederland (en dus ook Tiel) de Molukkers (1951), vluchtelingen van de Hongaarse opstand (1956) en vanaf de jaren '60 Spaanse, Turkse en Marokkaanse gastarbeiders, die allang niet meer met deze term worden beschreven.
Verschillende van deze groepen migranten zullen in het komende lezingenjaar aan de orde komen. Ook is een bezoek aan een moskee gepland.

Een overzicht van alle lezingen staat op de website van de Oudheidkamer Tiel.

Het verhaal van Gelderland

Op donderdag 12 september jl. was de zaal van het Regionaal Archief bijna te klein voor het grote aantal leden dat wilde luisteren naar het verhaal over Gelderland van Ridder René, één van de ridders van Gelre.

Ruim 90 leden waren die avond present om het verhaal van René Arendsen aan te horen. Op een enthousiaste wijze wist hij de hele zaal te boeien met de geschiedenis van onze provincie.
Voor de "gewone" leden onder ons was het een verrassing om te horen dat reeds in 1418 het Gelders Parlement werd "opgericht", waarbij werd afgesproken dat steden en ridders samen een nieuwe hertog zouden kiezen. Gezamenlijk zouden deze drie partijen de provincie gaan besturen: Gelderland ging toen als eerste provincie in de Nederlanden (en misschien wel in de hele wereld) de weg naar Democratie op, dat was ruim 150 jaar voor het opstellen van het Plakaat van Verlatinghe (1581) waarbij wij afscheid namen van "onze" vorst, koning Philips II.

Tenslotte kreeg Ridder René de gelegenheid aandacht te vragen voor zijn pas uitgegeven stripboek "Gelderland, het verloren hertogdom". Op een speelse, kleurige wijze wordt hierin de geschiedenis van Gelderland beschreven en getekend!
Misschien iets voor de (klein-)kinderen met Sint-Nicolaas of de Kerst?

Workshop Stamboomonderzoek

Ruim dertig leden hadden zich opgegeven voor de lezing over stamboomonderzoek in het Regionaal Archief op vrijdagmiddag 20 september.
Twee inleiders, de heer Jan Middelkoop van de Nederlandse Genealogische Vereniging (NGV) en mevrouw Beatrijs van Dijk, medewerker van het Regionaal Archief, wisten de aanwezigen de eerste "beginselen" van stamboom onderzoek bij te brengen.

Bij de heer Middelkoop ging het onder andere over de begrippen bij het stamboomonderzoek zoals kwartierstaat, parenteel, marenteel, geneagram enzovoorts, mevrouw van Dijk vertelde over de vele bronnen die men kan gebruiken op een zoektocht naar voorouders zoals de lokale, regionale, provinciale en rijksarchieven.

De helft van de aanwezigen gaf zich na de lezing op voor het volgen van een cursus door de heer Middelkoop van de NGV.

BATO betrokken bij Kunst en Cultuurroute Lingecollege

Ook dit jaar doet de BATO weer mee aan de Kunst- en Cultuurroute van het Lingecollege Lyceum op 24 oktober aanstaande.
Het is alweer de 26ste editie die georganiseerd wordt voor de Tielse leerlingen van vwo4 en havo 4.
Het doel van de KC-route is leerlingen kennis te laten maken met de verschillende culturele instellingen in Tiel en met de diversiteit van kunst.
De leerlingen gaan de stad in en kunnen kiezen uit drie locaties met een verschillende workshop. De BATO geeft op die dag drie workshops aan steeds een verschillende groep kinderen. Uiteraard zal de workshop in het teken staan van archeologie, kennismaken met de BATO en de Tielse Oudheidkamer en natuurlijk historie.

JDCP-lezingenreeks wordt stopgezet.

Sinds 2016 organiseerde de Oudheidkamer in samenwerking met de gemeente Tiel jaarlijks de JDCP-lezing met als inspiratiebron de 18e eeuwse patriot Joan Derk van der Capellen tot den Pol (1741-1784). Bekende sprekers voor deze lezing waren in de loop van deze jaren onder anderen Nelleke Noordervliet, Paul Schnabel en Paul Scheffer. Verslagen en/of samenvattingen van al deze lezingen staan op de website van de Oudheidkamer (onder Projecten).

Ondanks de hoge kwaliteit van deze lezingen en de reacties hierop heeft het bestuur van de Oudheidkamer besloten de lezingenreeks niet voort te zetten. De reden is de al jaren tegenvallende belangstelling van de zijde van degenen voor wie de lezingen primair bedoeld zijn. Het waren veelal de trouwe leden van de Oudheidkamer die de lezingen bleven bezoeken.

Opnieuw cursus Tielologie

Al diverse jaren organiseert Bibliotheek Rivierenland vanuit Zinder in samenwerking met de Oudheidkamer Tiel de cursus Tielologie, waarin de cursisten van alles leren over de geschiedenis van Tiel en de Tielerwaard, van historische feitjes tot archeologische vondsten en historische monumenten. De cursus omvat vijf lezingenavonden, een stadswandeling en een fietstocht door de omgeving van Tiel.
De kosten zijn € 60,-- per persoon. Leden van de Oudheidkamer krijgen € 30,-- korting. De eerste cursusavond is op woensdag 23 oktober.

Voor informatie en aanmelding zie de website van Bibliotheek Rivierenland.

Echt NEP (tentoonstelling)

Oktober is de maand van de geschiedenis.
Daarom houdt het Regionaal Archief Rivierenland de hele maand een expositie met als thema ECHT NEP.

Kunstenaars zochten hun inspiratie voor dit thema in de archieven van het RAR en vonden daar nogal wat: oneerlijke heksenprocessen, advertenties voor wondermiddeltjes, nephouten kistjes, aangepaste foto's en nog veel meer. Het resultaat is een intrigerende expositie waarin de kunstenaar de dunne lijn tussen feit en fictie onderzocht hebben en ze wisten dit om te zetten naar nieuwe kunst.

Bij het RAR wordt werk van twaalf leden van kunstenaarsvereniging Werkplek geëxposeerd. In de Hyacynthuskapel in Tiel vind je een tweede expositie met werk van drie leden van KunstKabinet.
Een meer uitgebreide toelichting op de tentoonstellingen vindt u op deze link naar de website van het R.A.R.

Vroeger was alles beter, of toch niet?

Column: Schoolreisje

Is het echt een uitstervend fenomeen?

Als het lukt is het een voorrecht om wensen van je bucket-list af te kunnen strepen. Al sinds mijn middelbare schooltijd wil ik naar Disneyland in Orlando USA, eindelijk, afgelopen zomer is het ervan gekomen. Het was geweldig, overweldigend, boven verwachting, vooral heel Amerikaans én peperduur ...
Dat peperduur wil ik graag benadrukken, niet voor mezelf om over te klagen, maar wel omdat ik kort tevoren vernam dat schoolreisjes in ons land wel eens schaars kunnen worden. Scholen kunnen het niet meer betalen. In Orlando, in Disneyland, trof ik diverse schoolreisjes. Allemaal kinderen met hetzelfde T-shirt, enorm blij. Waar doen zij het van? Betalen de scholen dat? Of is het een bijdrage van de ouders? En waar doen zij dit dan van? Het is echt niet goedkoop. Wij, Nederlanders, klagen over de entreeprijs van de Efteling, geloof me, Disneyland in Orlando is ongeveer drie maal zo duur ...

Mijmerend over schoolreisjes neem ik u graag mee terug naar begin jaren '70 van de vorige eeuw, mijn eerste schoolreisje op de openbare basisschool in Eck en Wiel. In 1972, wat een feest, de (dorps-)kinderen gingen naar Amsterdam (!!!) voor een rondvaart door de grachten en Artis. Een echte belevenis, alleen niet voor mij, geboren in Amsterdam-Oost, al diverse keren een rondvaart gemaakt en samen met mijn grootouders had ik een abonnement op Artis. Ik durfde niet te zeggen dat ik er al zo vaak geweest was ...
Precies op mijn zesde verjaardag verhuisden we van Amsterdam naar Eck en Wiel (door fa. H.J. van Oort, die in 1971 precies één verhuiswagen had). Om het gemis van de dierentuin te compenseren kregen mijn broer en ik een abonnement op Ouwehands Dierenpark na onze verhuizing. Raad eens waar mijn tweede schoolreisje naar toe ging? Juist, de diergaarde in Rhenen, en weer durfde ik niet te zeggen dat ik er al zo vaak geweest was!
Ik neem u ook nog even terug naar een schoolreisje begin jaren '50, mijn lieve moeder had het er vaak over, ze ging met de nonnen naar 'de bedriegertjes' bij kasteel Rozendael. Natuurlijk was dit in de vorige eeuw een geliefde plaats voor schoolreisjes en natuurlijk was het anno 1732 enorm gewaagd om je rok op te tillen en je blote enkels te laten zien als het water ineens uit de grond kwam! Een geweldig verhaal, maar anno 2014 maakte het echt geen indruk meer op mijn dochtertje (van toen 8 jaar).
Ik hoop oprecht dat schoolreisjes niet uitsterven, het hoort toch bij je schooltijd om te bukken zodat de wachtende ouders denken dat de bus leeg is? Er zijn zaken die wellicht overbodig zijn maar waar gewoon niet op bezuinigd mag worden...

Marjon de Lange, september 2024

PS. In mijn tijd bestond het fenomeen 'bucket-list' niet, toen was het nog gewoon een droomwens.
Maar ik pas me aan ...

Colofon

Samenstelling van deze nieuwsbrief door Marjon de Lange, Willem Gradisen. Lay-out: Dick Buijs.
Contact: nieuwsbrief@oudheidkamer-tiel.nl (zowel voor aanleveren van ideeën of kopij als voor aanmelding/afmelding voor deze nieuwsbrief)